• İSTANBUL
  • İMSAK
    00:00
    GÜNEŞ
    00:00
    ÖĞLE
    00:00
    İKİNDİ
    00:00
    AKŞAM
    00:00
    YATSI
    00:00
  • 0.0
  • 0.0
  • 0.0

Cemal Paşa kimdir?

İttihat ve Terakki Cemiyeti‘nin önderlerinden biri olan Cemal Paşa, ''Üç Paşalar İktidarı'' olarak da bilinen, 1913-1918 yılları arasında Osmanlı Devleti’nin iç ve dış siyasetinin belirlenmesinde etkin rol oynamıştır.

Cemal Paşa

Askeri eczacı Mehmed Nesib Efendi’nin oğlu olan Cemal Paşa, 6 Mayıs 1872 tarihinde Midilli Adası'nda dünyaya geldi. 1890 yılında Kuleli Askeri İdadisi bitirdi. 1983'de Harbiye Mektebi’nden mezun oldu.

1895 yılında kurmay oldu. Genelkurmay 1. şubesinde görev yaptıktan sonra 1896'da 2. Ordu’ya bağlı Kırklareli İstihkam İnşaat şubesine tayin oldu. 1897 yılında terfi ederek kolağası (önyüzbaşı) oldu.

1898 yılında Selanik‘teki 3. Ordu’ya redif fırkası (tümeni) kurmay başkanı olarak atandı. Bu dönemde İttihat ve Terakki Cemiyeti‘ne girerek kurumun askeri kanadının örgütlenmesiyle görevlendirildi. 1905 yılında binbaşı oldu. 1906'da Demiryolları müfettişliğine getirildi. Bu görevi sırasında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Rumeli’de örgütlenmesinde etkin rol oynadı. 1907 yılında 3. Ordu kurmay heyetine atandı. Burada Binbaşı Ali Fethi Okyar ve Kolağası Mustafa Kemal ile birlikte çalıştı.

II. Meşrutiyet‘in ilan edilmesi üzerine Selanik’teki İttihat ve Terakki Cemiyeti genel merkezinin İstanbul’a gönderdiği 10 delegeden oluşan temsil heyetinde yer aldı. Ardından cemiyetin genel merkez üyeliğine seçildi.

Aynı yıl kaymakamlığa (yarbay) yükselen Cemal Paşa meşrutiyetin getirdiği yenilikleri ve ortaya çıkan değişimleri devlet memurlarına anlatıp benimsetmek için kurulan Heyet-i İslahiye'nin bir üyesi olarak Anadolu'ya gönderildi.

Bu sırada 31 Mart Olayı‘nın çıkması üzerine İstanbul’a dönerek, ayaklanmayı bastırmakla görevlendirilen Hareket Ordusu’na katıldı. Ayaklanmanın bastırılmasının ardından da Üsküdar Muhafızlığı’na atandı.

Bu görevinde kısa bir süre kalan Cemal Paşa, Çukurova’da çıkan karışıklıkları ve Ermeni ayaklanmasını bastırmak üzere Ağustos 1909’da Adana valisi yapıldı. Bir yıl sonra hastalanarak İstanbul’a döndüyse de bu kez 1911 ortalarında Arap aşiretlerinin ayaklanmalarını bastırmak amacıyla vali olarak Bağdat‘a gönderildi.

Balkan Savaşı‘nın patlak vermesi üzerine İstanbul’a döndü. Konya redif tümeni komutanı olarak katıldığı Balkan Savaşı’nda Bulgarlar’ın karşısında Vize’den Çatalca’ya kadar geri çekilmek zorunda kaldı. Ekim ayında miralaylığa (albay) yükseltilen Cemal Paşa dağılan kuvvetlerini toplarken hastalanarak İstanbul’a döndü. Aralık 1912’de İstanbul menzil müfettişi ve ordu idare reisi oldu.

23 Ocak 1913 tarihinde hükümeti devirmek amacıyla düzenlenen ve Babıâli Baskını olarak adlandırılan girişimin başarıya ulaşmasından sonra İstanbul Muhafızlığı’na getirildi. Bu görevi sırasında İttihat ve Terakki’ye karşı çıkanları susturarak partiye destek olmaya çalıştı. Aynı yıl mirlivalığa (tuğgeneral) yükseltildi.

1914 yılında önce nafıa (bayındırlık), ardından bahriye nazırı (donanma bakanı) olarak hükümette görev aldı. Fransız yanlısı olarak bilinen Cemal Paşa, I. Dünya Savaşı'na girerken, Fransız desteğini kazanmak amacıyla Temmuz 1914’te Fransa‘ya gitti. Fakat siyasal ittifak sağlayamadı. Bunun üzerine, Alman yanlısı Enver Paşa ve Talat Paşa ile birlikte 2 Ağustos 1914’de yapılan Osmanlı-Alman İttifakını destekledi.

Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşı'na girmesi üzerine Cemal Paşa, bahriye nazırlığının yanı sıra Filistin’deki 4. Ordu Komutanlığı ve Suriye askeri valiliği görevlerini de üstlendi.

1915’te ferikliğe (korgeneral) yükselen Cemal Paşa savaşın ilk yıllarında Suriye‘de büyük bir bayındırlık çalışmasına girişmiş ve toplumsal hizmetlerin düzenli olarak yürümesini sağlamaya çalışmıştır. Cemal Paşa Suriye’de bulunduğu sırada çeşitli toplumsal hizmetlerin ve bayındırlık etkinliklerinin yaygınlaştırılması için çalıştı.

Yörenin arkeolojik özellikleriyle yakından ilgilendi. Bu dönemde Arap ileri gelenleri arasında ortaya çıkan siyasi hoşnutsuzluğa ve düşmanca yönelimlere sert önlemlerle tepki gösterdi. Şerif Hüseyin önderliğindeki ayaklanma 4. Ordu’nun bölgedeki durumunun sarsılmasında önemli bir etken olmuştu.

1915 ve 1916’da Mısır‘ı İngilizler’den geri almak için girişilen ve tarihe ''Kanal Harekatı'' adıyla geçen savaşlarda komuta ettiği Osmanlı ordusu ağır kayıplar verince geri çekilmek zorunda kaldı.

İngilizler’in Filistin ve Suriye’ yi ele geçirmesinin sorumlusu olarak görülen Cemal Paşa ordu komutanlığından ayrılarak İstanbul’a döndü. Ardından bahriye nazırlığından da alındı. Temmuz 1917’de Yıldırım Orduları Grubu kurularak 4. Ordu kaldırıldı.

1917 yılı Aralık ayında İngiliz Generali Allenby’nin ilerlemesi karşısında, Osmanlı ordusunun peş peşe mağlubiyet yaşaması üzerine 4. Ordu Komutanlığı görevinden ayrılarak İstanbul’a geldi.

Cemal Paşa, İttihat ve Terakki Fırkası'nın 1917 yılındaki son olağan kongresinde, merkez-i umumi azalığına getirildi. I. Dünya Savaşı’nın sonunda Osmanlı Devleti yenik düşünce Talat Paşa kabinesinin istifasından sonra 1-2 Kasım 1918 tarihinde İttihat ve Terakki’nin yedi lideriyle birlikte bir Alman denizaltısıyla Odessa‘ya kaçan Cemal Paşa, önce Berlin, daha sonra da Münih ve İsviçre‘ye giderek İttihatçıların yurt dışı faaliyetlerinin düzenlenmesinde görev aldı.

İstanbul’daki sıkıyönetim mahkemesince, Osmanlı’da yaşayan Arap unsurlarının isyanına sebep olmakla suçlanan Cemal Paşa 5 Temmuz 1919 tarihinde gıyabında önce ordudan atıldı. Ardından gıyaben idama mahkum edildi. Cemal Paşa önce Rusya'ya gitti. Daha sonra Afgan ordusunun modernleştirilmesi için Afganistan’a gitti.

Eylül 1921’de Rus yöneticileri ve Enver Paşa ile görüşmeler yapmak üzere Moskova‘ya döndü. Enver Paşa‘yı Özbekistan‘da giriştiği hareketlerden ve Mustafa Kemal'e karşı takındığı tavırdan caydırmaya uğraştı.

Afganistan‘a dönerken uğradığı Tiflis'te iki Ermeni komitacı tarafından 21 Temmuz 1922 tarihinde 50 yaşında arabasında kurşunlanarak öldürüldü. Mezarı Kazım Karabekir tarafından Erzurum Karskapı Şehitliği'ne getirildi.

Cemal Paşa, 1899 yılında Selanik‘te Seniha Hanım’la evlendi. Bu evlilikten Ahmed, Mehmed, Kamuran, Nejdet ve Behçet isimli beş çocuğu oldu. 

Eserleri

1898 - Plevne Müdafaası

1918 - Alte Denkmaeler aus Syrien,Palastina und West Arabien (Suriye, Filistin ve Batı Arabistan’daki Eski Anıtlar)

1923 - Cemal Paşa Hatırası (1913-1922 )

2003 - Birinci Dünya Harbi’nde Suriye Hatıraları (Ali Fuad Erden)

x

WhatsApp İhbar Hattı

+90 (553) 313 94 23