AA Giriş Tarihi: 2025-12-09 14:57

Şehirlerin tarihine ışık tutuyor: Medine kahramanının objektifinden müthiş fotoğraflar

Ömer Fahreddin Türkkan Paşa'nın oğulları olan emekli Tümgeneral Selim Türkkan ile emekli General ve Milletvekili Orhan Türkkan tarafından daha önce merkeze bağışlanan cam negatiflerden oluşan fotoğraflar dijital ortama aktarılıp, araştırmacıların ve ilgililerin istifadesine sunuldu. IRCICA Genel Direktörü Prof. Dr. Mahmut Erol Kılıç, Fahrettin Paşa'nın Osmanlı devlet terbiyesiyle büyüyen, birçok görevde bulunan önemli bir isim olduğunu belirtti. Fahreddin Paşa’nın 1. Dünya Savaşı yıllarında İngilizlerin kışkırtmasıyla oluşan isyanı suhuletle çözmek için Medine’ye gönderildiğini ifade eden Kılıç, onun uzun süre sorunları diplomatik yollarla çözmeye çalıştığını, sonuç elde edilemeyince de güç kullanmak mecburiyetinde kaldığını dile getirdi.

Bu dönemde Osmanlı'nın başkenti İstanbul’da İttihat ve Terakki Cemiyetinin hakimiyeti bulunduğuna dikkati çeken Kılıç, "Bu dönemde kendisine merkezden gelen bazı talimatlar da onu rahatsız ediyor ve gelen bazı emirlere riayet etmemeye de başlıyor. Fahreddin Paşa’nın Peygamber Efendimizin maneviyatına yönelik duygusal bir tarafı da var. 'Ben seni terk etmem ya Resulallah' diyor." ifadelerini kullandı. Prof. Dr. Kılıç, esir alınan Fahreddin Paşa'nın serbest kalarak İstanbul'a gelmesinin ardından Kurtuluş Savaşı’na katıldığını vurgulayan Kılıç, sonrasında ise Afganistan'a büyükelçi olarak tayin edildiğini kaydetti.

KOLEKSİYONLAR HİKAYELERİYLE KİTAPLAŞTIRILACAK: Fahreddin Paşa’nın 257'sini bizzat kendisinin çektiği toplam 647 cam pozitifin oğulları tarafından Prof. Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu'nun başkanlığı döneminde IRCICA'ya bağışlandığını aktaran Kılıç, "Fahrettin Paşa'nın önemli bir özelliği aynı zamanda da iyi bir fotoğrafçı olması. Görev yaptığı yerlerde Mekke'de, Medine'de, askeri çalışmaların yanı sıra, altyapı çalışmaları, kuyu çalışmaları, bazı caddeleri açması, bazı iskan ve imar faaliyetleri de var. Bunları bizzat resimlemiş. Aynı zamanda görevi yaptığı Afganistan'da da resimler çekmiş. O açıdan aynı zamanda iyi bir gözlemci." dedi.

Merkezin birçok değerli özel arşive sahip olduğunun altını çizen Kılıç, bunları araştırmacıların ve tarihçilerin istifadesine sunmak için çalışma yürüttüklerini, dijital ortamda yayınlamaya başladıklarını anlattı. Prof. Dr. Kılıç, Medine tarihi ile Afganistan konusunda meraklıların, bir kısmı Taksim Atatürk Kitaplığı'ndaki Fahreddin Paşa'nın arşivinde değerli ipuçları bulabileceklerine işaret ederek, "Biz, zaman içerisinde IRCICA arşivinde bulunan fotoğrafları, aynı zamanda hikayelerini de yazmak suretiyle bir kitap çalışması da düşünüyoruz. Umarım bu şekilde araştırmacıların istifadesine sunarak ilme bir hizmetimiz olmuş olur." diye konuştu.

15 BİN ASKERİN 2 BİNİNİ KUTSAL EMANETLERİ GÖNDERMEK İÇİN TAHSİS ETTİ: IRCICA Araştırma Bölümü Başkanı Prof. Dr. Cengiz Tomar ise Fahrettin Paşa’nın Peygamber sevgisi yüksek bir insan olarak Medine’yi İngilizlere teslim etmemek için emirlere karşı geldiğini söyledi. Paşanın çok zor şartlarda 2 yıl 7 ay direndiğini belirten Tomar, "Burada önemli bir husus da 15 bin askeri olmasına rağmen bugün Topkapı Sarayı'nda bulunan 30 kadar kutsal emaneti göndermek için 2 bin askerini tahsis ediyor. Zaten 50 bin askere karşı 15 bin askere sahip ama bu sayının 2 binini tahsis ediyor. Gücünü azaltma pahasına bu kutsal emanetlerin İngilizlerin eline geçmesini engelliyor. Şayet o olmasaydı, bugün belki British Museum'da kutsal emanetleri görebilecektik." ifadelerine yer verdi. Tomar, Osmanlı Devleti'nin son döneminde çok kahraman bulunduğunu, bunların arasında en öne çıkanlardan birisinin Fahreddin Paşa olduğunu, İngilizlerin de ona "Çöl Kaplanı" lakabını taktığını aktardı. IRCICA’nın dijital ortama aktarıp, erişime açtığı Fahreddin Paşa Koleksiyonu'ndaki fotoğraflarda Mekke, Medine, Hicaz bölgesi, Arap coğrafyası, Balkanlar, Anadolu'da görev yaptığı ve gezdiği yerlerin yanı sıra Afganistan’ın yer aldığına dikkati çeken Tomar, bu fotoğrafların son derece değerli olduğunu vurguladı.

İMPARATORLUĞUN SİLUETİNİ GÖSTEREN FOTOĞRAFLAR: Tomar, koleksiyonun 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başındaki Osmanlı İmparatorluğu'nun siluetini göstermesi açısından önemine işaret ederek, fotoğraflarda şehir manzaralarının yanı sıra portreler, törenler, imar ve inşa faaliyetlerinin yer aldığını anlattı. Koleksiyonun dijital ortamda araştırmacıların hizmete sunulmasının önemli olduğunun altını çizen Tomar, "Bir fotoğraf bir kitaptan daha çok şey anlatabilir. Size kitaplarda bazı şeyler anlatılıyor ama onu sizin göz önüne getirmeniz mümkün değil, fotoğraf ise doğrudan önünüze getiriyor. Dolayısıyla tarihçiler açısından bir kişinin, binanın, askerlerin bulunduğu fotoğraf çok büyük öneme sahip olabilir. Üzerinde makaleler, tezler, çalışmalar yapılabilir, kitaplar yazılabilir." şeklinde konuştu.